معماری مسجد | معماری مسجد از گذشته تا کنون

مواردی که در این مقاله مطالعه می کنید:

کلیات معماری مسجد

مسجد را میتوان به‌عنوان عنصر اساسی در زندگی بشر به‌ویژه کشورهای اسلامی دانست. از مسجد با نام های نیایشگاه و پرستشگاه نیز یاد میشود. اهمیت مسجد در کشورهای اسلامی ازجمله ایران سبب اهمیت معماری آن نیز شده است. اصل معماری مسجد بر پایه ی سادگی استوار است زیرا اسلام همیشه تأکید داشته است که انسانها باید به نحوی زندگی کنند تا به دنیا و مظاهر آن وابسته نشوند.

انواع دسته بندی مساجد

مساجد را به سه گروه شبستانی، چهارطاقی و ایوانی تقسیم بندی می کنند. معماری مسجد از عناصر مشترکی استفاده میشود. در زیر به این عناصر مشترک معماری مساجد اشاره‌شده است:

صحن
ایوان
رواق
مناره
گنبد
شبستان
محراب

برخی از مساجد ممکن است تمام عناصر فوق را نداشته باشند، مانند مسجد شیخ لطف‌الله در شهر اصفهان که در معماری این مسجد صحن و مناره وجود ندارد. نکته مهم دیگر در معماری مسجد این است که در طراحی معماری آن حتماً محراب وجود خواهد داشت. این در حالی است که حتی برخی مساجد مانند مسجد جامع اصفهان 9 محراب دارد. علاوه بر این، صحن و حیاط مسجد را میتوان به‌عنوان عناصر مهم در معماری آن دانست.

پیشینه معماری مسجد

در سرتاسر جهان از اندونزی گرفته تا انگلستان، مساجد با اشکال مختلف، جزء بناهای بینظیر اسلامی هستند. مسجد در زبان عربی به معنای محل تجمع مسلمانان برای نماز است. همچنین مسجد در لغت به معنای “محل سجده” میباشد. اگرچه در اسلام نمازهای یومیه را میتوان در هرجایی خواند اما همه ی مسلمانان برای نماز ظهر جمعه در مساجد جمع می شوند.

سبک، چیدمان و تزئینات در معماری مسجد در ارتباط با اسلام چیزهای زیادی را برای ما روشن میسازد. همچنین معماری مسجد در مورد زمان و منطقه ای که در آن مسجد ساخته‌شده است نیز اطلاعاتی در اختیار ما قرار میدهد.

اگر نیاز به مشاوره رایگان درزمینهٔ نمای ساختمان دارید با شماره 05142222550 و یا 09913377500 تماس حاصل نمایید.

نخستین مسجد خانه پیامبر اکرم (ص) محسوب میشد. خانه او در مدینه یک‌خانه معمولی به سبک عربی در قرن هفتم بود. در این خانه، یک حیاط بزرگ، اتاق های طویلی را که توسط ستون ها نگه‌داشته شده اند، احاطه کرده است. این سبک معماری مسجد به‌عنوان یک مسجد hypostyle به معنای “ستون های زیاد ” شناخته‌شده است. بیشتر مساجد ساخته‌شده در سرزمین های عربی، قرنها از این سبک استفاده می کردند.

نخستین مسجد | اولین مسجد جهان اسلام — نخستین مسجد جهان اسلام

ویژگی های معماری مسجد

معماری مساجد بیشتر با توجه به سنت های منطقهای و زمان و مکانی که در آن ساخته‌شده اند، شکل میگیرد. در نتیجه سبک، چیدمان و دکوراسیون در معماری مسجد میتواند در طول زمان بسیار متفاوت باشد. بااین‌وجود، به دلیل عملکرد مشترک مسجد به‌عنوان مکان نماز گذار، ویژگی های معماری خاصی در مساجد در سرتاسر جهان نمایان میشود.

همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد یکی از عناصر مهم در معماری مسجد صحن است. مسئله مهم در طراحی معماری مسجد جامع این است که بتواند کل جمعیت یک شهر یا شهرک را در خود جا دهد. برای این منظور، مساجد جامع باید یک سالن نمازخانه بزرگ داشته باشند. در بسیاری از مساجد این سالن در مجاورت یک حیاط باز به نام صحن واقع‌شده است. در حیاط این صحن ها، اغلب یک فواره قرار میگیرد. این فواره ها هم جنبه ی زیبایی دارد و هم برای وضو گرفتن مورداستفاده قرار میگیرند.

محراب در مسجد

یکی دیگر از عناصر اساسی معماری مسجد، محراب است که یک تورفتگی در دیوار می باشد و نشان‌دهنده‌ی جهت قبله است و همه مسلمانان به سمت آن نماز می خوانند. مهم نیست که یک مسجد کجا ساخته‌شده است، محراب آن نشان‌دهنده جهت قبله است؛ بنابراین، یک محراب در هند به سمت غرب و در مصر به سمت شرق خواهد بود.

مناره در مسجد

یکی از بارزترین جنبه های معماری مسجد مناره، برج مجاور یا متصل به یک مسجد است که از آن اذان گفته می شود. مناره ها اشکال مختلفی دارند. از مناره معروف مارپیچی سامرا تا مناره های بلند و مدادی ترکیه را میتوان دراین‌باره اشاره کرد.

گنبد در مسجد

بیشتر مساجد همچنین دارای یک یا چند گنبد هستند که به زبان عربی به آن qubba گفته می شود. دکوراسیون داخلی گنبد اغلب با استفاده از نقوش هندسی پیچیده، ستاره یا نباتات آراسته‌شده است. بعضی از انواع مساجد چندین گنبد را در معماری خود گنجانده‌اند، درحالی‌که برخی دیگر تنها یک گنبد دارند. مسجد بزرگ کایروان، در تونس دارای سه گنبد است: یکی بالای مناره، یکی بالاتر از ورودی سالن نماز و دیگری بالاتر از دیوار قبله.

عناصر تزئینی دیگری نیز وجود دارد که در اکثر مساجد مشترک هستند. در بیشتر موارد، از کتیبه های خوشنویسی که آیات قرآن در آن هست استفاده میشود. یکی دیگر از ویژگی های مهم دکوراسیون مساجد، استفاده از لوستر است.

نور یک ویژگی اساسی برای مساجد است، زیرا اولین و آخرین نماز روزانه قبل از طلوع آفتاب و بعد از غروب آفتاب خوانده میشود. قبل از اختراع برق، مساجد با فانوس روشن می شدند. صدها فانوس داخل مسجد آویزان شده و یک چشم‌انداز پرزرق‌وبرق را ایجاد میکردند.

تکامل معماری مسجد

از زمان تأسیس اسلام در قرن هفتم پیش از میلاد، معماری مساجد نقش های مختلفی را در جوامع اسلامی ازجمله اهداف آموزشی، مدنی، تشریفاتی، جشن ها و اهداف اجتماعی ایفا کرده است. این نقش علاوه بر كاركرد اولیه مساجد به‌عنوان محلی برای نمازخواندن بوده است.

با گذشت زمان، اشکال بارز مساجد، در درجه اول، در پاسخ به انواع عملکردهای سکولار تکامل یافت. علاوه بر این، طراحی مسجد مختص هیچ آئین و فرقه خاصی از اسلام نیست. به‌عنوان‌مثال، برخلاف معماری کلیساهای مسیحی که ممکن است در بعضی موارد مشخص کند، آیا این جماعت شرکت‌کننده در کلیسا؛ کاتولیک، پروتستان یا ارتدکس هستند یا نه! مسجد برخلاف آن، محلی برای اقامه نماز برای همه مسلمانان است. طراحی مساجد به‌منظور بازتاب ارزش های نمادین و به‌عنوان هویت جوامع اسلامی در سنین مختلف و در سراسر جهان اسلام تکامل‌یافته است.

از حدود سال 1300 تا 1600، مساجد طراحی‌شده، شکوه و جلوه ی قابل‌توجهی را طی کردند که به‌وسیله‌ی گنبدهای پشته ای و نیمه گنبدی آنها و با نقوش بیزانس قابل‌تشخیص هستند. امروزه بیشتر سبک های مساجد هنوز با این دوره های باشکوه معماری اسلامی همراه هست.

در ساخت مساجد در سراسر جهان اسلام از مصالح ساختمانی متنوعی استفاده میشود و سنت ها و سبک های مختلف منطقه ای را منعکس میکند. با این‌حال جوامع اسلامی خیلی بیشتر به درک جامعی از مسجد و هنر معماری مسجد دست پیداکرده‌اند.

بنابراین برای کسانی از ما که مسلمان نیستیم، مهم است که به خاطر بسپاریم که بسیاری از این زیبایی ها زمینه‌ای دارند و برای یک مسلمان معنای بسیار عمیق مذهبی دارد.

جی اف آر سی GFRC چیست؟ جی آر سی GRC چیست؟

GFRC مخفف عبارت “Glass Fiber Reinforced Concrete” است. GRC یا GFRC در مقاطع بتنی نازک ساخته شده است که توسط یک فرایند اختصاصی پاششی با سیمان OP غنی شده و مخلوط سنگدانه ایجاد می شود که در آن الیاف شیشه ای مقاوم به قلیایی، مقاومت لازم را فراهم می کنند. بر خلاف فولاد ، الیاف شیشه هرگز زنگ نمی زنند و در سراسر ضخامت پانل ها قرار می گیرند.

الیاف شیشه دارای هدفی مشابه فولاد تقویت کننده در بتن مسلح هستند که عمدتا در مناطق تنش کششی قرار می گیرند. از آنجا که الیاف شیشه مقاومت خمشی ، کششی و ضربه ای را ایجاد می کنند، پانل های معماری ساخته شده از GFRC قوی، بادوام و سبک هستند.

جی ار سی GRC تقریباً 80٪ سبک تر از روکش فلزی بتن پیش ساخته است، به دلیل مقاومت فشاری برتر و مهمتر از همه ویژگی های خمشی، تطبیق پذیری بیشتری را ارائه می دهد. به دلیل کاهش وزن، در مقایسه با بتن پیش ساخته با انتشار CO2 کمتری که در طول تولید ایجاد می شود، سازگار با محیط زیست است.

اگر بار کاهش یافته روی روبنا با صرفه جویی های اقتصادی در چارچوب ساختاری و پایه ها در نظر گرفته شود، کاهش انتشار به میزان قابل توجهی افزایش می یابد. GRC درجه مواد BREEAM A+ را دریافت می کند و به دلیل نصب سبک بر روی طیف وسیعی از سیستم های پشتیبانی سفارشی ، به راحتی قابل حمل و نصب است.

این یک فناوری است که بیش از 25 سال در حال استفاده است و GRC گزینه هایی را برای طراحی نما در اختیار طراح قرار می دهد که تعداد کمی از مصالح دیگر می توانند از نظر تنوع با آن مطابقت داشته باشند.برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید.

مزایای استفاده از جی آر سی در نما

جی اف آر سی نمای پیشرفته ای می باشد که در آن به جای استفاده از فولاد در بتن از الیاف شیشه در قطعات پیش ساخته کاربرد دارد. این راه از نظر ایمنی و اقتصادی روش مناسب و قیمت مناسبی دارد. استفاده از جی اف آر سی از دهه شصت میلادی توسط انجمن پیش ساخته های بتنی کانادا صورت گرفت و توانست پاسخگوی نوآوری ها در طراحی سازه باشد. جی اف آر سی در مقایسه با بتن معمولی مقاومت خمشی و کششی زیادی دارد و این ویژگی آن باعث شده است در صنعت ساختمانی و طراحان وکارفرمایان زیاد کاربرد داشته باشد و مورد استقبال زیادی قرار بگیرد .